شوق و شعفی كه در چهره پدر و مادرهای جوان از مواجه شدن با تماشای اولین بلورهای دندان در صدف دهان نوزادشان شكل میگیرد همواره شیرین و تصویرساز لحظات زیبا بوده است، اما این تصاویر پرشور ممكن است آغازگر دردسرهایی برای كودك و والدین جوانی باشد كه زندگی خود را در دوران ابتدایی رشد اولین فرزند خود پیش میبرند.

در اینصورت علاوه بر كودك، والدین هم به سبب نداشتن دانش و تجربه كافی در هنگامه‌ای كه فرزندشان دندان درمی‌آورد، ممكن است سختی‌های بیشتری تحمل كنند. اگر جزو این دسته از خانواده‌ها به شمار می‌روید، برخی آگاهی‌های نوشته‌ای كه فرارویتان است، می‌تواند بعضی از مشكلات را از جلوی پایتان بردارد یا به افزایش توان و تحمل خود و كودكتان كمك كند.

مرواریدهای اولیه
پدید آمدن و جای گرفتن اولین مرواریدهای شیری و صدفی‌رنگ دندان روی لثه بشر زمان مشخص و دقیقی ندارد. در برخی كودكان از همان دوره جنینی رویش دندان آغاز می‌شود و از هر چند هزار كودك، یك نوزاد هنگام تولد با یك یا حتی دو دندان در دهان به دنیا می‌آید و تعجب والدینش را برمی‌انگیزد!

 

بیشتر و به طور معمول هفت ماهگی زمانی است كه لثه اغلب نوزادان شروع به خارش، قرمز شدن و نهایتا شكفتن و پدیدار كردن اولین دندان‌ها از دل خود می‌كند، اما بسته به عوامل متعدد، شناخته و ناشناخته، در برخی دیگر ممكن است این اولین نشانه‌ها ماه‌ها زودتر یا دیرتر پدید آید.

عوامل تسریع و تاخیر
یكی از نگرانی‌های والدین تاخیر در زمان رویش دندان فرزندشان است. موارد ارثی، جنسی، ریزی و درشتی نوزاد، عادات زیستی و خانوادگی، عوامل فیزیولوژیك، حتی الگو و شرایط مرتبط با تغذیه كودك در سرعت و زمان ظهور و بیرون آمدن دندان نوزادان اثرگذارند. از همین روست كه در دهان برخی حتی تا یك سالگی هم اثری از رویش جوانه‌های دندان دیده نمی‌شود و در برخی دیگر حتی در سه‌ماهگی صدف دهان نوزاد به برق مرواریدهای سپید مزین می‌شود.

دخترها زودتر از پسرها صاحب دندان می‌شوند و بچه‌هایی كه مقاومت بدنی و رشد كمتری دارند دیرتر. كودكانی كه به سبب زندگی والدینشان در مناطق معمولا ابری​ یا خانه‌های كمابیش تاریك‌تر، از تابش آفتاب دور بوده‌اند نیز به سبب كمبود ویتامین D دیرتر دندان درمی‌آورند.

 

اگر در شمار این خانواده‌ها جای می‌گیرید بهتر است برای دور ماندن از عوارضی چون كرم‌خوردگی زودرس، تغییر شكل استخوانی، رشد نادرست فك و… كه در آینده گریبان كودكتان را خواهد گرفت روزانه چند دقیقه بخشی از بدن او را در معرض تابش آفتاب ملایم (نه شدید و آزاردهنده) قرار دهید. كم‌كاری تیروئید و اختلال در عملكرد غده هیپوفیز نیز از دیگر دلایل چنین تاخیراتی به شمار می‌رود كه باید تحت درمان پزشكی اصلاح شود.

ترتیب رویش
به طور معمول دو دندان جلو در فك پایین موسوم به دندان‌های ​پیش تحتانی​ اولین دندان‌های انسان به شمار می‌روند. پس از آن و با فاصله‌ای كوتاه اثرات رویش دو دندان جلو در نقطه مقابل، یعنی فك بالا ظاهر و كم‌كم بزرگ می‌شود.

 

هنگامی كه این دو یا چهار دندان سر برآورد، آرام آرام دندان‌های دیگری چون ردیف دندان‌های آسیای كوچك و سپس دندا‌ن‌های آسیای بزرگ هم ظهور می‌كنند و در 18 ماهگی اغلب كودكان صاحب یك دست كامل دندان هستند. این دندان‌های معروف به شیری تا 13-12 سالگی، كودكان را در خوردن و جویدن كمك و همراهی خواهند كرد.

نشانه‌ ها
اولین نشانه‌های درآمدن دندان، افزایش حجم بزاق و آبریزش دهان است كه چند هفته زودتر رخ می‌دهد. آرام‌آرام لثه، قرمز، ملتهب و متورم می‌شود؛ درد حاصله به بداخلاقی و گریه و ناآرامی‌های گاه و بیگاه كودك می‌انجامد و در برخی مواقع شیر یا غذا خوردن را با رنج و مشقت همراه می‌سازد. بعضی كودكان در این مواقع شروع به گاز گرفتن غریزی دست خود، شانه و بدن والدین، وسایل اطراف و…

 

برای كاهش درد و تسكین خود می‌كنند.​ فشردن فك‌ها به هم، اختلال در خواب نیز از دیگر نشانه‌های پیش از سر بر آوردن دندان در دهان است، اما بسته به مقاومت و علل متفاوت دیگر، ممكن است برخی كودكان بعضی از این نشانه‌ها را نداشته باشند و والدین زمانی متوجه درآمدن دندانشان شوند كه صدای اصابت نیش‌های مروارید به لبه‌های لیوان یا سطح قاشقی حین خوردن آب یا غذا توجه‌شان را جلب كند!

به خاطر بسپارید ​ گاهی ممكن است تبی خفیف بر بدن كودك مستولی شود، اما تب نشانه درآمدن دندان نیست. بنابراین هنگام مواجهه با تب در نوزادان بویژه در مواقع بالا بودن بیش از اندازه آن، حتما باید به پزشك مراجعه كرد تا از دلایل بروز آن مطمئن شد، زیرا ممكن است تب ناشی از ابتلا به عفونت یا بیماری باشد.

 

درنگ​ هنگام بروز علائم و نشانه‌هایی از اسهال، استفراغ، تشنج، سرفه‌های گهگاه یا مداوم، علائم شبیه به برونشیت و مانند آن نیز هرگاه با تب همراه شود جایز نیست و پزشك متخصص تنها كسی است كه باید كودك را در اسرع وقت تحت معاینه قرار دهد.

 

وارسی و مراقبت
طبق برنامه‌ای مداوم، هر روز روند درآمدن دندان‌ها را​ معاینه كنید و در صورت نیاز از مراجعه به پزشكان و مشاوره با آنها غفلت نكنید. پزشكانی كه با پیشرفت‌های تكنولوژیك روز در زمینه‌های تخصصی خود آشنایی بیشتری داشته باشند می‌توانند با راهنمایی‌های بهتر سبب كاهش مخارج شما برای حفظ سلامت​ كودكتان در آینده شوند.

شكل و محل روییدن دندان‌ها را زیر نظر بگیرید. كجی یا بد جا بودن دندان، اعمالی چون ارتودنسی را فرارویتان خواهد گذاشت كه زمان‌بر و پردردسر است. به خاطر بسپارید شیر و آب‌ قند سبب سرعت گرفتن رشد باكتری‌های عامل پوسیدگی دندان می‌شود و بهتر است پس از درآمدن دندان‌ها فضای دهان كودك با اندكی آب از اثرات شیر یا شیرینی شسته شود.

 

اگر به توصیه پزشك به كودك خود قطره مولتی ‌ویتامین، آهن و… می‌خورانید بیشتر دقت كنید تا قطره آهن حدالامكان روی دندان‌ها نریزد، زیرا در این صورت دندان‌های شیری كه باید تا 12 یا حتی 13 سالگی سالم و كارآمد باشند بسیار زود سیاه خواهند شد.

 

هر قدر در پاك كردن دندان‌های كودك حوصله و دقت داشته باشید، سلامت دندا‌ن‌های او را افزایش داده‌اید. مسواك‌های بسیار نرم مخصوص كودك از داروخانه‌ها تهیه كنید و بدون خمیر دندان​ با چند قطره آب یا حتی با دستمال‌های مرطوب، اما كاملا تمیز و بهداشتی همواره پس از تغذیه سطوح لثه و دندان نوزاد را بشوئید و پاك كنید.

خودسرانه داروهایی چون آسپرین، ایبوپروفن و مانند آنها را به كودك نخورانید. هیچ‌گاه از ژل‌های موضعی و بی‌حس‌كننده‌های خمیری برای تسكین درد لثه و دندان كودك استفاده نكنید. بزاق دهان این ژل‌ها را می‌شوید و با راه یافتن به نواحی گلو، مشكلات بیشتری پیش می‌آورد.

با تصور كمك به تسكین درد، نوشیدنی‌های بسیار سرد و قطعات یخ روی لثه كودك نگذارید. دندانگیر یا حلقه دندان وسیله رایجی است كه كودك با گاز زدن به آن می‌تواند درد را كاهش دهد. تهیه آن از داروخانه‌ها و ماساژ گهگاه و ملایم لثه با انگشتی تمیز می‌تواند حین رویش دندان كمك بیشتری به او كند.

در هر كاری​ حتی اموری ظاهرا كوچك و پیش‌ پا افتاده، فقط به تصورات خود یا بزرگ‌ترها اكتفا نكنید و همواره و پیش از هر اقدامی از كارشناسان و متخصصان آگاه مشاوره بگیرید. دندان‌های شیری از پنج و در مواردی شش سالگی شروع به افتادن می‌كنند و پس از 12 یا 13 سالگی دندان‌های دائمی جای آنها را می‌گیرد.